در این سیستم باید قطرات آب در ارتفاع مشخصی بالای سر گیاه کشت شده در گلخانه، آزاد شوند. این قطرات پیش از برخورد با سطح برگ گیاهان تبخیر شده و باعث کاهش دمای داخلی گلخانه می‌شوند. استفاده از این روش در مناطق مدیترانه‌ای باعث کاهش باعث کاهش حدود ۶ درجه سانتی‌گراد از دمای گلخانه میشود و در مناطق بسیار خشک این عدد می‌تواند به ۷ تا ۱۰ درجه سانتی‌گراد برسد. در مناطقی که شدت تابش خورشید بالاست، استفاده از سایبان همراه با روش‌های مه‌پاشی می‌تواند موثر باشد. در روش دیگری ذرات آب در ارتفاع بالاتر و با قطر بیشتری از دهانه افشانک‌ها خارج می‌شوند و باعث خیس شدن سطح برگ گیاهان می‌شوند. در این روش باید توجه کافی به میزان آب رها شده داشت تا مانع از شیوع بیماری‌ها یا خرابی برگ‌های گیاهان شد.
اولین اثر استفاده از سیستم تهویه مه‌پاش کاهش دمای هوای داخلی گلخانه است. اگر سیستم مه‌پاش بدرستی طراحی و استفاده شده باشد، ریزش قطرات آب روی گیاهان اتفاق نمی‌افتد و حتی باعث کاهش دمای سطح گیاهان هم خواهد شد. اثر منفی استفاده از این روش، کاهش ورود نور فتوسنتزی (مقدار نور مورد نیاز برای انجام عمل فتوسنتز در گیاهان) به داخل گلخانه است ولی مقدار آن کمتر از حالتی است که از صفحات حرارتی یا سایه‌بان‌ها استفاده میشود.
بطور کلی سه نوع سیستم مه‌پاش مورد استفاده قرار می‌گیرد:
– سیستم با فشار آب بالا
– سیستم با فشار آب کم
– سیستم ترکیبی هوا ـ آب
۱- سیستم با فشار آب بالا
این سیستم با فشار بالاتر از ۷ مگا پاسکال کار می‌کند. دو نوع نازل در این سیستم مورد استفاده قرار می‌گیرند. نوع اول نازل‌های توربولانسی هستند که ذراتی با قطر کمتر از یک میکرومتر تولید می‌کنند و نوع دوم نازل‌های سوزنی هستند که قادرند ذراتی با قطر ۱۰ میکرومتر تولید کنند.
معمولا در گلخانه‌های مرسوم از نازل‌های سوزنی استفاده میشود. میزان مصرف آب این نوع نازل‌ها می‌تواند تا ۷ لیتر بر ساعت برسد. میزان مصرف آب روزانه این نوع نازل‌ها بر حسب مساحت مورد استفاده حدود ۲٫۵ تا ۴٫۲ لیتر بر متر مربع در روز است (در صورتیکه بطور میانگین روزانه ۶ ساعت از این سیستم استفاده شود).
میزان مصرف آب یک سیستم مه‌پاش در طول تابستان حدود نیمی از مصرف آب برای آبیاری گیاهان را شامل میشود. آب مصرفی باید از کیفیت بالایی برخوردار باشد و از فیلترهایی به قطر ۵۰ تا ۱۰۰ میکرومتر و ۰٫۵ تا ۵ میکرومتر عبور کرده باشد. در آب‌هایی که خاصیت قلیایی دارند باید مقدار pH به حدود ۶٫۶ تا ۶٫۸ رسانده شود. اگر میزان نمک آب زیاد باشد بایداز روش اسمز معکوس ابتدا به شیرین کردن آب مبادرت شود. در عمل استفاده از آب باران برای این روش بسیار مناسب است و مانع از انسداد نازل‌ها یا افشانک‌های سیستم میشود.
آب شیرین حاوی مقادیر زیادی بیکربنات است و خاصیت بافری آن بسیار کاهش یافته است، به همین دلیل هنگامیکه ذرات آن در مجاورت هوا قرار می‌گیرند با شتاب، گاز CO2 را جذب کرده و حالت اسیدی بخود می‌گیرند که این عمل باعث افزایش درجه خوردنگی آب میشود و اثرهای نامطلوبی بر افشانک‌ها و کل سیستم باقی می‌گذارد. هر نوع ذره‌ای که در مسیر جریان خروج آب از نازل قرار گیرد باعث افزایش اندازه قطرات خروجی میشود به همین دلیل توصیه میشود پیش از راه‌اندازی سیستم با استفاده از محلول‌های اسیدی مبادرت به تمیزکردن نازل‌ها شود.
۲- سیستم مه‌پاش با فشار آب کم
این سیستم با فشاری در حدود ۰٫۵ مگا پاسکال کار می‌کند. نازل‌ها قطرات آبی به قطر ۲۰ تا ۱۰۰ میکرومتر تولید می‌کنند. میزان مصرف آب به وسیله این نازل‌ها بین ۱۰ تا ۱۲۰ لیتر در ساعت است که با احتساب ۶ ساعت کار روزانه، مصرف آب در حدود ۰٫۶ تا ۱۸ لیتر بر هر متر مربع در هر روز خواهد داشت. این سیستم ساده‌تر و با مشکلات کمتری (ناشی از گرفتگی نازل‌ها) روبرو است ولی علاوه‌بر خیس شدن گیاهان، باعث باقی ماندن رسوبات آب روی برگ‌ها شده و همیشه در ابتدا و انتهای کار مقداری از آب بصورت قطرات بسیار بزرگ روی گیاهان ریزش می‌کنند.
۳- سیستم ترکیبی هوا-آب
در این نوع سیستم‌ها دو نوع جریان وجود دارد:
– جریان کم‌فشار آب با فشاری مابین ۰٫۲ تا ۰٫۶ مگاپاسکال
– جریان کم‌فشار هوای شرده با فشاری مابین ۰٫۲ تا ۰٫۳۵ مگاپاسکال
جریان آب و هوا وارد کانال ورودی نازل‌ها می‌شوند و سپس قطرات آب با قطر مشخصی به بیرون اسپری می‌شوند. اندازه قطرات آب و مقدار جریان خروجی ازنازل‌ها به اختلاف فشار بین هوای فشرده شده و جریان آب وابسته است. فشار هوای فشرده شده باید حداقل با فشار جریان آب یکسان باشد تا قطر ذرات آب به حدود ۱۰ میکرومتر برسد. اگر فشار هوا کمتر از فشار جریان آب باشد، قطر ذرات خروجی حدود ۵۰ میکرومتر خواهد شد و جریان خروجی تا حدود ۵۰ لیتر بر ساعت میرسد. بهترین نتیجه زمانی حاصل میشود که فشار جریان هوا حدود ۰٫۲ تا ۰٫۲۵ مگاپاسکال و فشار جریان آب بین ۰٫۳ تا ۰٫۳۵ مگاپاسکال باشد. در این حالت میزان آب مصرفی بین ۶ تا ۷ لیتر بر ساعت تخمین زده میشود. این سیستم مشکلات مربوط به گرفتگی مجاری خروجی را ندارد و نصب و راه‌اندازی آن آسان است ولی تا حدودی پرهزینه‌تر است چون نیاز به کمپرسور دارد. در ابتدا و انتهای مه‌پاشی با این سیستم، قطرات آب با قدرت زیاد روی گیاه چکه می‌کنند و این روش تا حدودی نسبت به سایر روش‌ها انرژی بیشتری مصرف می‌کند.
برگرفته از کتاب تکنولوژی گلخانه ـ ساخت و کنترل شرایط محیطی نوشته دکتر سید جلال طباطبایی و دکتر مرتضی تاکی
